Που βρίσκεται η Ιερά Μονή Παναγίας Αρτοκωστάς;

Η Ιερά Μονή Παναγίας Αρτοκωστάς απέχει μόλις 21 χιλιόμετρα από το Παράλιο Άστρος. Όπως αναφέρεται στο σιγίλλιο του 1617 περιβάλλεται από ράχες και βουνοκορφές. Η βόρεια πλευρά του αγναντεύει το Βρασιάτη ενώ οι υπόλοιπες πλευρές περιβάλλονται από πλούσια βλάστηση.

Από που πήρε το όνομά της…..

Σύμφωνα με την προφορική παράδοση το όνομά της παραδίδεται ως “Ορθοκωστά” ή “Αρτοκωστά”. Επίσης, στο εξωτερικό μέρος της εικόνας, που συνδέεται με τη μονή, υπάρχει αναφορά του μοναστηριού ως “Μήτηρ Θεού η Αρτοκωστά”. Η εικόνα αυτή που είναι γνωστή ως “La Beata Verg;ine delle Grazie”κοσμεί τώρα το ναό του San Samuele στη Βενετία.

Ως “Αρτοκωστά” αναφέρεται και στην επιγραφή της επιδιόρθωσης της Μονής το 1424/1425. Ακόμα, σε ένα σιγίλλιο του 1617 συναντάμε τον όρο ορθοκοτζά. Επίσης, σε μία θύμηση του 1663 συναντάμε τον όρο Αρτοκοστά. Ο όρος αυτός συναντάται και στην ανακαίνιση του μετοχιού της το 1774. Τέλος, στον Κώδικα του 1828 συναντάμε το χωρίο “..του επιλεγομένου Εορτακουστής, τα νυν δε Ορθοκωστάς>>. Επίσης, η Θεοχάρη μετά τη μελέτη ενετικών εγγράφων αναφέρει ότι το όνομα προέρχεται από το “Escorta” ή “Scorta”, το οποίο αναφέρεται στο “Χρονικό του Μορέως”.

Η Ιερά Μονή Παναγίας Αρτοκωστάς μέσα στο χρόνο…

Η Ιερά Μονή Παναγίας Αρτοκωστάς λεληλατήθηκε και εγκαταλείφθηκε από τους μοναχούς της. Αυτά συνέβησαν στα τέλη του 1460 όταν η Πελοπόννησος κατακτήθηκε από τους Τούρκους. Η μονή παλιά ήταν κτισμένη εκεί που βρίσκονται τώρα τα ερείπια του ναού, δηλαδή βορειοανατολικά της σημερινής μονής. Η νέα μονή χρονολογείται στα 1617. Από σιγίλλιο του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Τιμόθεου ΄Β μαθαίνουμε ότι ιδρυτής της ήταν ο Νικόλαος Μπελόκας. Μάλιστα, ο ίδιος μόνασε στη μονή ως Νικηφόρος και πέθανε εκεί το 1630. Ο θάνατός του μνημονεύεται σε πλάκα στη νότια πλευρά του ναού.

Η μονή είχε διεκδίκησει το σταυροπηγιακό της προνόμιο από το 1617. Το προνόμιό της αυτό το ανανέωσε το 1647-1648 από τον πατριάρχη Ιωαννίκιο ΄Β. Από επιγραφές που σώζονται πληροφορούμαστε ότι το 1701 χτίστηκε η τράπεζα στην επάνω μονή ενώ το 1711 χτίστηκε η Κάτω Παναγιά. Αυτά έγιναν με επίβλεψη του ηγουμένου Ησαϊα και με έξοδα των αδελφών Τρουχάνη.

Όπως μαρτυρά και η επιγραφή που βρίσκεται πάνω στο ναό έγινε από τον ηγούμενο Ησαϊα ανακαίνιση και στο ναό του Ευαγγελισμού στο μετόχι της μονής. Επίσης, το 1715 ανακαινίζονται στο μετοχι ο πύργος και τα κελλιά. Ακόμα, το 1727 ανακαινίστηκαν ο πύργος και τα κελλιά της Αρτοκωστάς. Επίσης, το 1770 η μονή πυρπολήθηκε από τους αλβανούς.

Ιερά Μονή Αρτοκωστάς:Η συμβολή της στην Επανάσταση του 1821

Σημαντική ήταν η συμβολή της μονής και κατά την Επανάσταση του 1821. όπως είναι γνωστό πολλά τσακώνικα μοναστήρια που βρίσκονταν κοντά στα επαναστατικά κέντρα έ[αιξαν ρόλο στην προεπαναστατική περίοδο αλλά και στην Επανάσταση του 1821. Αναφορικά με την Ορθοκωστά γνωρίζουμε ότι ο ηγούμενος Ιωάσαφ Κανέστρας διατηρούσει ειδικό σώμα με 50 αγωνιστές. Το σ΄΄ωμα συντηρούταν με έξοδα της μονής. Με τη συμβολή του σώματος αυτού ο ηγούμενος έλαβε μέρος στην έφοδο της Τριπολιτσάς και στην πολιορκία του Ναυπλίου. Η μονή σε αυτές τις μάχες μέτρησε την απώλεια 3 μοναχών της.

Επίσης, το 1826 η μονή έρχεται αντιμέτωπη με τον Ιμπραήμ, ο οποίος την πυρπολεί. Τότε κατστρέφεται και το καθολικό της, το οποίο είχε ιδρύσει ο Ν. Μπελόκας. όμως, το 1864 έγινε η ανέγερση του νέου καθολικού, το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα. Είναι έργο του Γεωργίου Ανδρέου. Αξιοσημείωτο είναι ότι στις αρχές του 20ου αιώνα η Αρτοκωστά είχε 20 μοναχούς ενώ το 1970 είχε μόνο 3 υπερήλικους μοναχούς. Έτσι, το 1982 η μονή μετατράπηκε σε γυναικεία.

Ιερά Μονή Αρτοκωστάς και αρχιτεκτονική…

Αναφορικά με την παλαιά μονή, η οποία βρ’ισκεται ερειπωμένη σε μία χαράδρα του Πάρνωνα, διασώζεται το καθολικό της μονής και ένα μακρόστενο κτίριο στα δυτικά του ναού. Επίσης, δισώζονται κάποια τμήματα από το διπλό τείχος, το οποίο περιέβαλε το μοναστήρι και λειτουργούσε ως φρούριο. Σε μία απόσταση μόλις 200 μέτρων νοτιοανατολικά του ναού, διασώζεται κρήνη με στοιχεία τόσο από τη βενετική περίοδο όσο και από την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Αναφορικά με το καθολικό της παλαιάς μονής γνωρίζουμε ότι διατηρείται ένα τμήμα από την τρίπλευρη εξωτερικά αψίδα του ιερού. Επίσης, διατηρείται το μεγαλύτερο μέρος του βόρείου και του δυτικού τοίχου. Αντίθετα, ο νότιος εξωτερικός τοίχος είναι κατεστραμμένος.

Η νέα μονή έχει τετράγωνο κλειστό σχήμα και περιβάλλεται από μάντρα. Το καθολικό της μονής περιτρυγυρίζουν διώροφα και μονόρωφα κτίρια, τα οποία έχουν χαγιάτα σε όλες τις πλευρές.

Το καθολικό της νέας μονής χτίστηκε αρχικά το 1617 και ήταν διακοσμημένο με φωτογραφίες του Χριστόδουλου Καλλέργη και του Ανατόλιου ιεροδιάκονου. Δυστυχώς, το καθολικό καταστράφηκε από τον Ιμπραήμ το 1826. Μετά από κάποιες δεκαετίες χίστηκε στην ίδια ακριβώς θέση το καινούριο καθολικό. Στο νέο καθολικό διατηρήθηκαν εικόνες του πρώτου καθολικού καθώς και το δάπεδό του. Όπως μαρτυρείται από κάποια επιγραφή το δάπεδό του χρονολογείται στα 1627. Είναι πλακοστρωμένο με σχιστολιθικές πέτρες. Μάλιστα, στη θέση του ομφάλιου υπάρχει τοποθετημένο πέτρινο πλαίσιο διαστάσεων 1,10μ*1,10μ και έχει ανάγλυφο δικέφαλο αετό με επιγραφή κατά μήκος των πλευρών του τετραγώνου.

Ιερά Μονή Αρτοκωστάς:Ο ναός σήμερα…

Ο σημερινός ναός χρονολογείται στα 1864 και χωρίζεται σε νάρθηκα και κυρίως ναό. Είναι αφιερωμένος στην κοίμηση της Θεοτόκου. Πρόκειται για τετρακιόνιο εγγεγραμμένο σταυροειδή ναό με εξάπλευρο τρούλο. Ο ναός είναι αρκετά μεγάλος και συγκεκριμένα 13μ*9μ. Η κύρια είσοδος του ναού βρίσκεται στη δυτική πλευρά. Στη νότια πλευρά του ναού υπάρχει τοξωτή θύρα. Ο τρούλος διαθέτει 6 τοξωτά παράθυρα από τα οποία μπαίνει αρκετό φως στο ναό. Επίσης, υπάρχουν δύο ανοίγματα σε κάθε τύμπανο του ναού αλλά και αρκετές φωτιστικές θυρίδες στο ιερό.

Αναφορικά με το εσωτερικό του ναού πρέπει να σημειωθεί ότι ο τρούλος στηρίζεται σε κτιστούς πεσσούς, οι οποίοι τον διαιρούν σε τρία κλίτη. Ένα απλό ξυλόγλυπτο τέμπλο με εντυπωσιακές δεσποτικές εικόνες χωρίζει το ιερό από τον κυρίως ναό. Πρόκειται για έργα που προέρχονται από το αρχικό καθολικό της νέας μονής. Χρονολογούνται στα 1692 αλλά επισκευάστηκαν το 1872.

Επίσης, ζωγράφος της σύγχρονης εποχής διακόσμησε το καθολικο με αγιογραφίες. Επίσης, σε διάφορα σημεία επάνω στον τοίχο υπάρχουν εντοιχισμένες επιγραφές, οι οποίες επιβεβαιώνουν τις ανακαινίσεις που έχουν γίνει κατά διαστήματα. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εξωτερική διακόσμηση του ναού. Συγκεκριμένα, στο κύριο σώμα του ναού υπάρχει η ημιεξάγωνη κόγχη του ιερού. Αξιοθαύμαστο είναι όμως και το κωδωνωστάσιο που βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνία της κύριας εισόδου. Το κωδωνωστάσιο είναι προσαρμοσμένο σε διώροφο ανεξάρτητο κτίριο με δίλοβα τόξα και αετώματα.

Επίσης, το επάνω μέρος της νότιας πόρτας κοσμείται από εντοιχισμένο γλυπτό με παράσταση λέοντος. Τέλος, στην πρόσοψη του ναού και κάτω από την κύρια είσοδο υπάρχουν δύο μαρμάρινες πλάκες με σχετικά κείμενα.