Που βρίσκεται η Ιερά Μονή Παναγίας Έλωνας…

Η Ιερά Μονή Παναγίας Έλωνας κρέμεται κυριολεκτικά από το βράχο. Ανήκει στο Δήμο Νότιας Κυνουρίας και συγκεκριμένα στη τοπική κοινότητα Κοσμά. Η μονή απέχει περίπου 60 χιλιόμετρα από το Παράλιο Άστρος. Για να επισκεφθεί ο επισκέπτης την Ιερά Μονή Παναγίας Έλωνας θα πρέπει να ακολουθήσει τον επαρχιακό δρόμο Άστρους-Λεωνιδίου. Έπειτα, θα πρέπει να πάρει το δρόμο προς τον Κοσμά. Έτσι, κάπου στη μέση της διαδρομής, λίγο μετά το ποτάμι του Δαφνώνα, στη στροφή που βρίσκεται στο δέκατο χιλιόμετρο της διαδρομής και σε υψόμετρο 650 μέτρων , θα συναντήσει την Ιερά Μονή Ελώνης. Η Ιερά Μονή Ελώνης κρέμεται κυριολεκτικά από τον κόκκινο βράχο του Πάρνωνα.

Από πού πήρε το όνομά της η Ιερά Μονή Παναγίας Έλωνας;

Αναφορικά με την ονομασία της Μονής έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις. Πολλοί υποστηρίζουν ότι προέρχεται από ονομασίες κοντινών στο Λεωνίδιο περιοχών. Σε αυτές τις περιοχές βρισκόταν παλαιότερα η εικόνα. Μία τέτοια περιοχή είναι το όρος της Πελιάς. Επίσης, κάποιοι αποδίδουν την ονομασία της μονής στο ρήμα αιρέω- αιρω μιας και το μοναστήρι κρέμεται από το βράχο. Τέλος, σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή η ονομασία της μονής αποδίδεται στο Έλος Λακωνίας. Συγκεκριμένα, το 1582 οι κάτοικοι του Έλους Λακωνίας εκδιώχθηκαν από τους Σλάβους και κατευθύνθηκαν προς την Τσακωνιά. Οι κάτοικοι πήραν μαζί τους και την εικόνα της Παναγίας. Έτσι, με βάση τον τύπο από τον οποίο προερχόταν πήρε και το όνομά της.

Η Ιερά Μονή Παναγίας Έλωνας μέσα στο χρόνο…

Η ιστορία της μονής ξεκινάει το 1300. Τότε κάποιοι βοσκοί έβλεπαν για μέρες ένα φως σ’ ένα μη προσιτό σημείο της πλαγιάς. Έτσι, απευθύνθηκαν στον τότε επίσκοπο Ρέοντος και Πραστού, ο οποίος αποφάσισε να δει από πού προέρχεται το φως. Έτσι, ανακαλύφθηκε ότι ήταν απλά το φως ενός κντηλιού που έκαιγε μπροστά από μια εικόνα.

Εξαιτίας του μεγάλου ύψους οι κάτοικοι δεν μπορούσαν να πλησιάσουν την εικόνα. Έτσι, αποφάσισαν να προσευχηθούν προκειμένου η εικόνα να κατέβει σε χαμηλότερο σημείο. Και πράγματι αυτό έγινε. Τότε κάποιοι από τους κατοίκους σκαρφάλωσαν στο βράχο και αντίκρισαν μια εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας. Η εικόνα ήταν κρεμασμένη σε ξύλο, το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα. Για να στεγάσουν την εικόνα οι πιστοί μαζί με τους δύο ασκητές Δοσίθεο και Καλλίνικο που αποτέλεσαν και τους πρώτους μοναχούς της μονής, έφτιαξαν ένα μικρό ξύλινο εκκλησάκι. Η πρόσβαση εκεί ήταν δυνατή μέσω μιας σκάλας φτιαγμένης από σχοινιά.

 Δυστυχώς, όμως, οι δύο μοναχοί έπεσαν θύμα σφαγής των Τούρκων. Τότε αποδείχθηκαν για πρώτη φορά οι θαυματουργικές ικανότητες της εικόνας. Η εικόνα έβγαλε ένα φως και τύφλωσε τους δύο Τούρκους οι οποίοι επειδή μετάνιωσαν τους δόθηκε πίσω το φως τους. Μετά οι Οθωμανοί έδωσαν πολλά προνόμια στη μονή.

Βέβαια,δεν ήταν η μόνη φορά που η μονή υπέφερε από τους Τούρκους μιας και μετά τα Ουρλωφικά το 1770 η μονή πυρπολήθηκε και πάλι από τους Τούρκους. Ο νέος ναός που διασώζεται μέχρι σήμερα είναι αρκετά πιο μεγάλος από τον προηγούμενο. Όπως αντλούμε από την επιγραφή που βρίσκεται στην είσοδό του χρονολογείται στα 1809.Ο ναός δεν έχει τρούλο ούτε είναι αγιογραφημένος. Όμως, το τέμπλο του φτιαγμένο από ξύλο καρυδιάς είναι σκαλιστό και κοσμείται από παραστάσεις της παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Η μονή διαθέτει ξενώνες αποθήκες και βοηθητικούς χώρους και από το 1972 είναι γυναικεία.

Μία σύντομη περιγραφή του Ναού…

Ο κεντρικός ναός μιας μονής είναι πετρόχτιστος, κτισμένος σε ρυθμό θολοσκεπής βασιλικής χωρίς τρούλο. Είναι απόλυτα προσαρμοσμένος στην κοιλότητα του  βράχου και χρονολογείται στα 1809. Ο ναός έχει τέσσερις τετράγωνες πόρτες εισόδου ενώ πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού είναι ακανόνιστα τοποθετημένο ένα λίθινο τόξο.

Ο ναός υποδέχεται το φως του ήλιου μέσω των δύο παραθύρων που βρίσκονται στην είσοδο του ναού. Υπάρχουν αλλά τρία παράθυρα στο ιερό. Επίσης, στα ανατολικά του ναού στην τρίπλευρη αψίδα είναι τοποθετημένη φωτιστική θυρίδα. Ένα ακόμα άνοιγμα σε μορφή τετράγωνου παραθύρου μεσαίων διαστάσεων υπάρχει και στη νότια πλευρά του καθολικού.

Στα δυτικά του ναού είναι κατασκευασμένη κυκλική σκάλα, η οποία οδηγεί στο γυναικωνίτη. Κεντρικά της βόρειας πλευράς του ιερού ναού έχει κατασκευαστεί ψηλό διώροφο κωδονοστάσιο κατασκευασμένο από μάρμαρο το οποίο χρονολογείται στα 1831.

Στοιχεία που προκαλούν εντύπωση…

 Όταν μπαίνει στο ναό ο πιστός εντυπωσιάζεται από δύο στοιχεία. Καταρχήν, από τα δεκάδες καντήλια, τα οποία αποτελούν προσφορά των προσκυνητών και αντιπροσωπεύουν τον πόνο των πιστών ο οποίος βρήκε τέλος με τη βοήθεια της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πρωτοπρεσβύτερος Νικόλαος Σαράντης «κάθε καντήλι και ένας πόνος, ένας πόθος». 

Ακόμα, ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται και από το περίτεχνα σκαλισμένο τέμπλο του ναού, το οποίο είναι κατασκευασμένο από ξύλο καρυδιάς  και χωρίζει το ιερό από τον υπόλοιπο ναό. Σύμφωνα με έρευνες ειδικών το τέμπλο χρονολογείται γύρω στα 1400. Πάνω στο τέμπλο είναι ζωγραφισμένες εικόνες που απεικονίζουν παραστάσεις τόσο από την Παλαιά όσο και από την Καινή Διαθήκη. Ο τρόπος σκαλίσματος είναι λίγο διαφορετικός στο κάτω μέρος του τέμπλου μιας και είναι κατασκευασνένος από δυο διαφορετικούς τεχνίτες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το σημείο του τέμπλου ακριβώς κάτω από την εικόνα της Παναγίας είναι κατεστραμμένο. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί προσκυνητές έκοβαν ένα μικρό κομμάτι από το τέμπλο για να το πάρουν μαζί τους για φυλαχτό.

Η ΚΤΗΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΣΤΑ ΔΕΞΙΑ ΤΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

Η επιγραφή είναι γραμμένη σε μεγαλογράμματη έμμετρη γραφή πάνω σε μια εντοιχισμένη πλάκα τοποθετημένη στα δεξιά της κεντρικής εισόδου του ναού μετά από άδεια του διοικητή της Πελοποννήσου Βελή Πασά όταν ήταν αρχιεπίσκοπος Ρέοντος και Πραστού ο Ιάκωβος. Η επιγραφή, λοιπόν, μας δίνει τις εξής πληροφορίες:

 ΕΓΩ ΜΕΝ ΑΝΕΙ ΓΕΡΜΑΙ ΓΗΣ ΕΚ ΒΑΡΑΘΡΩΝ

ΛΙΑΝ ΩΡΑΙΟC ΝΑΟC ΤΗC ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ΠΟΝΟΙC ΦΡΟΝΤΙCΙ ΤΩΝ ΩΔΕ ΜΟΝΑΖΟΝΤΩΝ

ΑΔΡΑΙC ΤΕ ΔΑΠΑΝΗCΙ ΜΟΝΗC ΙΔΙΑC

ΗΓΟΥΜΕΝΕΥΟΝΤΟC ΤΟΥ ΚΥΡΟΥ ΝΕΟΦΥ

ΤΟΥ ΕΙΛΚΕ ΓΕΝΟC ΕΚ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ

ΕΦΗΓΕΜΩΝΟC ΒΕΛΗ ΤΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤ(ΟΥ)

ΚΑΙ ΤΟΥ ΡΕΟΝΤΟC ΤΟΥ CΕΠΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ

ΚΑΤΑ ΤΟ Α Ω Θον ΕΤΟC ΤΟ CΩΤΗΡΙΟΝ

Από την επιγραφή, λοιπόν, μαθαίνουμε ότι ο ναός κτίστηκε όταν ήταν ηγούμενος της μονής ο Νεόφυτος (μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ο οποίος σκοτώθηκε στο Άργος, το 1821). Όπως, μαθαίνουμε από την επιγραφή ο ναός, ο οποίος διασώζεται μέχρι σήμερα κτίστηκε πάνω στα θεμέλια του προηγούμενου ναού αλλά υπάρχει μια προέκταση προς τα ανατολικά της σπηλιάς, με αποτέλεσμα ο ναός να προεξέχει.

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Έλωνας

Η φορητή εικόνα της Παναγίας της Έλωνας που είναι Παναγία Βρεφοκρατούσα αρχικά ήταν φτιαγμένη από κερί και μαστίχα πάνω σε ξύλο και μετά προστέθηκε χρυσό «πουκάμισο», το οποίο τώρα είναι καλυμμένο από τα τάματα των χιλιάδων πιστών που επισκέπτονται κάθε χρόνο το μοναστήρι. Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η θαματουργή εικόνα στην οποία αποδίδουν τόσο θεραπείες από αρρώστιες όσο και περιπτώσεις τεκνοποιίας είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Η Μεταφορά της Εικόνας στο Λεωνίδιο…

Κάθε χρόνο στις 20 Νοεμβρίου μεταφέρεται στο Μετόχι της Ευαγγελίστριας στο Λεωνίδιο όπου γιορτάζονται τα Εισόδια της Υπεραγίας Θεοτόκου και παραμένει εκεί για δέκα ημέρες μέχρι την 1η Δεκεμβρίου οπότε και ξαναγυρίζει στην Ιερά Μονή Ελώνης. Στις 20 Νοεμβρίου παραμονή της εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου τελείται πανηγυρικός εσπερινός μετ’ αρτοκλασίας και περιφορά της εικόνας. Επίσης, διοργανώνεται δείπνο αγάπης στο οποίο συμμετέχουν ντόπιοι αλλά και επισκέπτες της περιοχής. Στις 21 Νοεμβρίου ανήμερα της εορτής και ημέρα τοπικής αργίας για το Λεωνίδιο τελείται πανηγυρική Θεία Λειτουργία στην οποία συμμετέχει πλήθος κόσμου ενώ θρησκευτικές εκδηλώσεις (εσπερινοί, Θείες Λειτουεργίες, ολονυχτίες) τελούνται κατά τη διάρκεια και των δέκα ημερών που η εικόνα παραμένει στο Λεωνίδιο αφού πλήθος κόσμου καταφθάνει για να την προσκυνήσει.

Η κλοπή της εικόνας και ο εορτασμός της επιστροφής της…

Η εικόνα, η οποία από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας απέδειξε ότι είναι θαυματουργή δυστυχώς κλάπηκε από το μοναστήρι στις 18 Αυγούστου 2006 μαζί με τα τάματα των πιστών. Αυτό το γεγονός προκάλεσε θλίψη σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα στους κατοίκους της τοπικής κοινότητας Λεωνιδίου, οι οποίοι είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ιερά Μονή Έλωνας. Ευτυχώς, με τη συμβολή της Ελληνικής Αστυνομίας 38 ημέρες μετά και συγκεκριμένα στις 23 Σεπτεμβρίου στο Φαρακλό Λακωνίας όπου μετά από πρωτοβουλία της ΕΛΑΣ χτίστηκε εικονοστάσι στο οποίο ένα χρόνο μετά την ημέρα κατά την οποία βρέθηκε η εικόνα τοποθετήθηκε πιστό αντίγραφό της. Η επιστροφή της στη μονή, η οποία συνοδεύτηκε από πανηγυρική τελετή έγινε την 1η Οκτωβρίου. Εκ τοτε την πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου κάθε έτους (Πρωτοκύριακο)  γιορτάζεται η επιστροφή της εικόνας και τελείται Αρχιερατική Ευχαριστηριακή Θεία Λειτουργία. 

Πότε γιορτάζει;

Η φορητή εικόνα της Παναγίας που είναι ιδιαίτερα θαυματουργή και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου ημέρα που η Εκκλησία μας γιορτάζει την κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, όταν και η μονή πανηγυρίζει ενώ παλαιότερα η μονή ήταν αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή γεγονός που δικαιολογείται από το σημείο στο οποίο είναι σκαλισμένη η εικόνα της Παναγίας στο τέμπλο (δεξιά της Ωραίας Πύλης).